DILI, 07 juñu 2021 (TATOLI)—Governu Nova Zelándia liuhosi Embaixadór iha Timor-Leste, Philip Hewitt, fo apoiu rihun $16 ba Sentru Formasaun East Timor Development Agency (ETDA), ne’ebé afetadu ba inundasaun iha loron 4 abril 2021 ne’e.
Diretór ETDA, Januario Neto Mok, hateten iha inundasaun ne’e ETDA hetan estragu barak, kuaze 75% hosi infrestrutura hanesan moru, lavandaria no ba ekipamentu balun hetan estraga ane’ebé sura ba osan kuaze rihun $96.
Notísia Relevante: ETDA Hakarak Halo Avaliasaun Esperiénsia Serbisu Traballadór
“Ho estragu hirak ne’e, Embaixadór Nova Zelandia iha Timor-Leste mai kedas haree no fó apoiu uitoan ba ami, maizumenus rihun $16 hodi hadi’a ami-nia moru, lavandaria, pinta fali parede, no sasán balun ne’ebé hetan estragu tanba inundasaun ne’e,” Januario Neto Mok hateten ba Agênsia Tatoli iha nia knaar fatin, sesta ne’e.
Alende apoia hosi Governu Nova Zelándia, iha pesoál balun hanesan kliente no parseiru ETDA nian, fó mós apoia hanesan $100-200 hodi hadi’a infraestrutura ne’ebé mak hetan estragu hosi inundasaun ne’e.
Ekipamentu sira-ne’ebé hetan estragu mak hanesan komputadór hitu (7), livru kursu nian, projector rua, ekipamentu dapur nian hanesan jelera, gas no sasán sira ne’e ba kustu osan bele atinje rihun $96.
Hafoin inundasaun no implementasaun serka sanitária ne’e, funsionáriu ETDA halo kedas limpeza hdoi hahú pinta hikas parede sira durante fulan tolu.
“Hafoin ho situasaun serka sanitária ami laiha atividade, nune’e ami halo limpeza hodi he’in bainhira mak serka sanitária termina hodi hahú fali formasaun,” nia dehan.
Ema 14.619 tuir formasaun iha ETDA
Januario Neto Mok informa, iha 2012-2021 ne’e, Sentru Formasun East Timor Development Agency (ETDA), fó ona formasaun ba ema hamutuk 14.619 ne’ebé, maihosi estudante, funsionáriu públiku do dezempregu sira iha iha Timor–Leste.
“Iha tinan 2012 to’o 2021, total partisipante ne’ebé tuir formasaun hamutuk 14.619. Hosi dadus ne’e, sira-ne’ebé ativu ba kursu no balun ramata ona kursu,” nia dehan.
Partisipante sira-ne’e tuir formasaun iha ETDA hosi iha programa sira hanesan Administrasaun, Desenvolvimentu Profisionál, Jestaun Negósiu, Komputadór, Lian Inglês no Tetun, Turizmu, Ospitalidade ba ema dezempregadu no ema ne’ebé servisu ona.
“Iha formasaun ne’e, ami mós fó formasaun ba ema sira-ne’ebé servisu hanesan funsionáriu lúbliku, membru ONG lokál no Internasionál no kursu sira-ne’ebé ami bolu skill dezenvolvimentu profisionál, hanesan kursu monitóring, evaluation, públic speaking, leadership, management. Iha mós kursu ne’ebé ba área espesifiku nian ho naran kursu profisionál,” nia dehan.
Partisipante sira ne’ebé tuir formasauun iha ETDA iha 2012 ne’ebé tuir formasaun kona-ba Administrasaun, Dezenvolvimentu Profisionál, Lian Inglês no Tetun, Jestaun Negósiu, Komputadór, Turizmu ne’e hamutuk 431 no hosi total ne’e ema na’’in-73 (mane 51, feto 22) hetan ona servisu.
Iha 2013, partisipante hamutuk 2077 mak partisipa iha formasaun ba Administrasaun Sertifikadu I, Administrasaun Sertifikadu II, Dezenvolvimentu Profisionál, Lian Inglês no Tetun, Jestaun Finansiál, Komputadór, Kursu Produz Rendimentu, ne’’e ema na’in- 173 mak hetan ona servisu.
Iha 2014, partisipante hamutuk 2104 mak partisipa iha formasaun kona-ba Administrasaun Sertifikadu I no II, Dezenvolvimentu Profisionál, Guia Turistika Sertifikadu I, Lian Inglês no Portugés, Jestaun Finansiál, Komputadór, Kursu Produz Rendimentu, Ospitalidade Jerál Sertifikadu I, Turizmu no Customised ema na’in- 245 mak hetanona servisu.
Iha tinan 2015, partisipante ne’ebé tuir formasaun kona-ba Administrasaun, Asesorias de Moda, Dezenvolvimentu Profisionál, Lian Innglês no Potugés, Jestaun Finansiál, Komputadór, Ospitalidade Jerál Sertifikadu I, Turizmu Customised hamutuk hamutuk 2022 ne’e, ema na’in-169 mak hetan ona servisu.
Iha 2016, partisipante ne’ebé tuir formasaun hamutuk 2303 no hosi totál ne’e ema na’in-131 mak hetan ona servisu. Iha 2017, partisipante ne’ebé tuir formasaun hamutuk 817, maibé tanba impase polítika ne’ebé afeta ba kursu ne’e la’o duni maibé tanba lahalo monitorizasaun entaun ladauk hatene hira mak servisu no la servisu.
Iha 2018, kursu kontinua la’o fali no partisipante tuir formasaun hamutuk 593 no hosi totál ne’e ema na’in-120 mak hetan ona servisu. Iha 2019, partisipante ne’ebé tuir formasaun hamutuk 1887, no hosi totál ne’e ema na’in-88 hetan ona servisu.
Iha 2020, partisipante tuir formasaun hamutuk 1134, no hosi totál ne’e ema na’in-81 mak hetan ona servisu. Enkuantu, iha 2021 ne’e’ partisipante tuir formasaun hamutuk 593, maibé agora atividade formasaun paradu tanba situasaun serka santária.
“Durante situasaun serka sanitária, ami laiha atividade ba kursu nian, maibé ba atividade seluk ami halo hanesan limpeza hodi hein bainhira mak serka sanitária ramata mak ami kontinua fali formasaun,” nia dehan.
Tuir nia, ETDA hahú estabelese iha 2000 to’o 2021 ne’e, akumula totál partisipante sira-ne’ebé tuir formasaun hamutuk ema rihun 30-resin, hahú hosi The United Nations Transitional Administration in East Timor (UNTAET) nia tempu.
“Iha biban ne’ebá, ita prepara ema liuiliu iha administrasaun públiku, servisu iha área komputadór,” nia afirma.
To’o ohin loron, ema barak mak mai partisipa formasaun iha ETDA ne’e, maioria ema sira hosi parte Governu no dezempregu sira ne’e hamutuk rihun 30-resin, inklui sira-ne’ebé servisu ona, dezempregadu no mós sira-ne’ebé servisu ba jardin no motorista.
“Hosi ema rihun 30-resin, ko’alia ba persentajen ne’e hamutuk 25% mak hetan ona servisu. Partisipante sira maioria sira servisu iha United Nations (UN), depois mai iha instituisaun públiku hanesan iha Governu no ONG lokál sira,” nia dehan.
Jornalista: Nelia Fernandes
Editór: Cancio Ximenes