DILI, 31 marsu 2021 (TATOLI)-Prokuradór Jerál Repúblika (PGR-sigla portugés), José da Costa Ximenes, iha abríl, tinan ne’e, sei termina nia mandatu hanesan PGR. Nune’e Organizasaun Naun Governamentál hosi Programa Monitorizasaun Sistema Judisiál (JSMP-sigla inglés) husu ba Prezidente Repúblika, atu nomeia ema ida ne’ebé kompetente no independente.
Notísia Relevante : PGR sei relata servisu ba Parlamentu Nasionál
José da Costa Ximenes, hetan fiar hosi Prezidente Repúblika (PR) tuir lei haruka no hala’o mandatu nu’udar lider másimu iha instituisaun PGR durante mandatu dala-rua ona, hahú hosi 2013 to’o 2017 (primeiru mandatu) no kontinua extende tan hosi 2017 to’o 2021 (segundu mandatu).
PGR nomeia no ezonera hosi Prezidente Repúblika, hafoin rona tiha Governu, entre majistradu sira Ministériu Públiku nian no Juis-de-direito sira ne’ebé ho kategoria la inferiór hosi 1ª klase, ba mandatu tinan-haat, renova, dala ida de’it, ba períodu hanesan.
Dezde loron-15 abríl 2013, kargu PGR ne’e okupa hosi José da Costa Ximenes, ne’ebé iha loron 28 abríl 2017, simu posse ba ninia mandatu daruak hosi Prezidente Repúblika tempu ne’ebá Taur Matan Ruak.
Jestór Programa JSMP, Casimiro dos Santos, hateten figura PGR foun períodu 2021-2025 ne’ebé Estadu atu nomeia tenke iha kapasidade hodi bele halo jestaun iha aspetu oinsá jere rekursu ne’ebé iha hodi bele prosesa kazu sira no tenke independente katak labele hetan influensia hosi podér polítiku no podér ekonómiku iha nia knar loron-loron nian.
JSMP nia preferénsia bele nomea ema ne’ebé durante servisu iha Ministériu Públiku tanba sira mak hatene dezafiu sira iha internal buka kapasidade to’o iha ne’ebé ho vantajen boot atu bele hadi’a.
Ba Agência Tatoli, kuarta (31/03), iha edifísiu JSMP, Colmera, Dili, Jestór Programa JSMP, Casimiro dos Santos, hateten tuir JSMP nia haree PGR atuál José da Costa Ximenes durante iha mandatu hatudu progresu iha aspetu sira ho kapasidade no brani hasoru dezafiu barak hodi kontribui redús kazu pendente barak.
JSMP nia haree ba servisu PGR José Ximenes nian durante mandatu hanesan ,liu-liu servisu sira ne’ebé iha relasaun ho responsabilidade aktu penál iha prosesu judisiál konsege jere kazu sira hodi movimenta prosesu ho ne’ebé númeru redús signifikante.
Iha faze dezenvolvimentu infraestrutura, PGR José Ximenes, loke ninia edifísiu filial foun iha munisípiu balun hanesan Lautem no iha futuru sei iha tan fatin seluk, no koloka prokuradór permanente iha edifísiu reprezentasaun MP ne’ebé eziste iha munisípiu.
“Ida ne’e ho intensaun ida atu atende kazu sira ho lalais,’’ Casimiro dos Santos hateten.
JSMP nota mós iha fallansu sira hanesan bainhira iha kazu balun loloos tenke aplika medida koasaun própriu, maibé aplika de’it termu identidade rezidénsia to’o ikus parte sira livre.
Tuir nia, ida-ne’e fallansu hosi Tribunál nian, maibé loloos Ministériu Públiku iha ona hanoin bainhira atende kazu sira ne’ebé ho natureza sériu tenke foti medida ida própriu atu ema sira labele halai sai hosi justisa.
Jestór Programa JSMP, Casimiro dos Santos, hatutan fallansu seluk mós PGR atuál bainhira fó sansaun disiplinár ba prokuradór sira la tetu didi’ak ninia implikasaun tanba iha kazu balun ne’ebé iha prosesu lao to’o tinan ida ka rua prokuradór tenke hein ninia prosesu iha uma de’it kontinua simu saláriu to’o ikus Tribunál Rekursu dehan sira la sala.
JSMP nia observasaun ba asaun prátika PGR José Ximenes nian durante nia mandatu hala’o duni nia kna’ar tuir lei haruka hodi defende independénsia Ministériu Públiku ne’ebé ka’er metin ba legalidade demokrátika no reprezenta Estadu hala’o asaun penál.
Nia dehan, dala ruma iha opiniaun seluk bele diferensa intervensaun polítika ho sira seluk, maibé iha kazu balun tuir JSMP nia haree MP brani duni foti asaun la haree ba grupu ka partidu.
‘’JSMP monitoriza ba kazu sira ne’ebé prokuradór sira atende prosesu investigasaun to’o ba iha Tribunál brani tebes ne’ebé ho independente,” Casimiro dos Santos hateten.
Tuir observasaun JSMP nian nota katak, obstákulu no dezafiu sira durante mandatu PGR mak rekursu limitadu no ekipamentu natoon atu hala’o servisu sira ho efetivu no efikásia.
JSMP rekomenda ba PGR foun ne’ebé sei mai atu kontinua iha aspetu dezenvolvimentu infraestrutura hodi nafatin servisu hakbesik justisa ba povu, liu-liu estabelesimentu hari edifísiu MP nian iha munisípiu, nafatin brani servisu ho independente atu labele fasil hetan influensia hosi kualkér partidu ka indivíduu no tenke servisu tuir lei.
Jornalista : Nelson de Sousa
Editór : Francisco Simões