DILI, 01 outubru 2019 (TATOLI)-Diretór Jerál Klínika Bairru-Pité, Inácio dos Santos informa katak moras ne´ebé rejistu aas iha klínika ne´e mak infesaun vias respiratória no mós dermatolojia (moras kulit).
“Moras ne’ebé aas iha Klínika Bairru-Pité mak respirasaun, TBC mós inkliu ba kategoria moras infekasaun respirasaun, moras segundu ita bolu dermatiks, entaun, moras kulit mós aas,” dehan Diretór Inácio dos santos ba Ajénsia TATOLI iha Klinik Bairu Pite, segunda (01/10/2019).
Nia esplika, moras inspirasun ne’ebé barak liu mak labarik ki´ik sira tinan lima mai kraik. “Sira ne’e iha risku infeksaun inspirasun maka´as”
Tuir Inácio dos Santos katak kauza husi moras inspirasaun ne´e tanba ambiente, ne´ebé provoka husi bailoron no tempu udan hodi rezulta rai-rahun no udan been tama estrada laran depois rai-rahun. “Entaun, kria infekasaun respirasaun,” nia subliña.
Nia esplika tan katak problema seluk hodi hamosu moras inspirasaun tanba tábaku. “Timór nasun ne’ebé aas tebes konsume tabaku. Kuandu ita ba nasaun seluk labarik minoria sira la fuma tabaku maibé ita Timórr labarik barak mak fuma ona. Ida ne’e mak risku ne’ebé aas”.
Kona-ba dermatolojia, Diretór Inácio dos Santos hateten, sanitasaun agora iha Dili laran, ita dala ruma ita be’e moos la iha, tanba atu elemina skebis ne’e, ita presiza uma laran moos, ita presiza sirkulasaun anin iha uma laran di’ak, roupa tenke fase hela de’it tanba dala ruma ema limita liuliu sanitasaun ne’ebé iha mak ladun sufisiente, entaun dala ruma ema atu hamoos uma laran mós la di’ak nune´e fó impaktu ba ita-nia populasaun.
Nia informa katak, atu prevene moras sira ne´e primeiru mak edukasaun populasaun sira nian. “Hanesan respirasuan, primeiru ohin hanesan, ha´u dehan mai husi enviroment (ambiente), dala ruma ita kusta atu kontrola maibé ita koko para elimina ou redús. Maibé dala ruma moras ne’e kria rasik no mai husi ita-nia aan rasik, la´ós husi enviroment”.
“Ezemplu, iha uma laran aman ida bele fuma iha uma laran, ema na’in 10 no 20 bele toba hamutuk iha uma laran ida, aman fuma loron tomak, se imagina sira fuma sigarru loron tomak ida, kalan tomak, sigarru nia sirkulasaun karbonu-monoksida hira mak sirkula iha uma laran? Entaun, karbonu-monoksida ne’e toksi (veneno), liuliu ba bebé sira, entaun bele fó impaktu ba bebé sira,” Diretór Inácio fó ezemplu.
Nia reforsa, “Ami-nia dedikasaun ba moras kulit liuliu skebis, ne’ebé pamfletu ne’ebé ami iha kada populasaun tanba ita ko’alia kona-ba skebis ita la halo tratamentu, ita halo dedikasaun katak, kuandu ema iha uma laran ida mak hetan skebis, ema uma laran tomak hela iha laran ne’e, populasaun ne’ebé hela 10 metru husi ita-nia komunidade ne’e, bele risku mós ba skebis ne’ebé iha”.
“Ami eduka populasaun oinsá atu halo dedikasaun. Signifika, ita tenke prevene roupa uma laran tomak tenke fase ho bee manas, rai tenke hamoos moos, janela tenke loke para sirkukasaun anin di’ak, loron matan bele tama, atu nune’e bele oho kuman (batéria) ne’ebé ita bolu skebiosis ne’e,” haktuir jestór ne’e.
Maske nune´e, nia kompara katak: “Tinan ida rua ba kotuk, ita risku aas maibé, ami haree númeru komesa menus ona, ita haree populasaun barak mós komesa iha koñesimentu kona-ba ida ne’e”.
Notísia relevante:Apoiu Tratamentu Ba Kbiit Laek, Klínika Bairru-Pité Iha Programa Prioridade Lima
Jornalista : Nelia Fernandes
Editor : Rafy Belo
