iklan

NASIONÁL, HEADLINE, POLÍTIKA

Masakre 12 Novembru 1991: sobrevivente simu subsídiu ne’e realistiku

Masakre 12 Novembru 1991: sobrevivente simu subsídiu ne’e realistiku

Juventude Lorico Asswa’in ne’ebé sai vítima, Amali no Levi, iha Masakre Santa Cruz 12 Novembru 1991. Imajen/Espesiál

DILI, 07 novembru 2021 (TATOLI)—Prezidente Komité 12 Novembru, Gregorio Saldanha, hateten sobrevivente 12 novembru sira simu subsídiu hosi Governu ne’e realistiku tanba  manifestasaun Masakre Santa Cruz mosu la to’o oras 24 maibé bele muda Timor-Leste nia istória funu iha komunidade internasionál nian matan.

Gregorio Saldanha hato’o kestaun ne’e hodi hatán ba timor-oan balun nia preokupasan kona-ba Governu fó subsídiu espesifiku ba sobrevivente masakre 12 novembru 1991 ne’ebé halo manifestasaun la to’o oras 24, hodi ignora tiha sobrevivente hosi masakre boot sira seluk ne’ebé akontese antes 1991. 

Preokupasaun balun dehan Governu fó subsídiu ba sobrevivente 12 novembru duké sobrevivente ne’ebé luta tinan 24 ne’e sala, tanba simu ka lasimu ne’e depende ba prenxe kritériu ka lae, atu hetan subsidiu bainhira prenxe rekezitu mak foin simu.

Notísia Relevante: Gregorio Saldanha husu Governu apoiu saudozu Sebastião Gomes nia inan-aman

Juventude Lorico Asswa’in ne’ebé sai vítima, Amali no Levi, iha Masakre Santa Cruz 12 Novembru 1991. Imajen/Espesiál.

“Iha preokupasaun ne’ebé iha katak subsídiu fó de’it ba sobrevivente 12 novembru ne’e la’ós 12 novembru de’it maibé tenke realistiku. Ha’u atu hateten de’it katak ami sente ami-nia an la’ós ami mesak mak halo funu iha Timor-Leste, tanba ne’e direitu hetan ne’e mós la’ós ba sobrevivente 12 novembru de’it, maibé lei heteten katak fó ba kombatente libertasaun nasionál,” Gregorio Saldanha hateten ba Agência Tatoli iha auditóriu Muzéu Rezisténsia Timor-Leste, Dili, sábadu ne’e.

Tanba, nia dehan, kritéria ba sobrevivente sira atu simu subsídiu mak ema ne’e tenke 12 novembru duni tanba barómetru atu hatene nia sobrevivente duni ka lae ne’e, Komité 12 Novembru tenke to’o iha rate, hodi haree tanba akontesimentu ne’e akontese iha Semitériu Santa Cruz.

Tuir nia, sobrevivente sira-ne’ebé la servisu maibé atu simu subsidiu hosi Governu ne’e tanba sira-nia prosesu verifikasaun la’o hela iha kada suku, nune’e sira hein prosesu ramata ona mak hafoin Governu sei fó sira-nia direitu.

Prezidente Komité 12 Novembru ne’e akresenta, Masakre Santa Cruz ne’e hanesan pontu nakfilak ida ba Timor-Leste nia luta tanba maske Masakre Santa Cruz mosu la to’o oras 24 maibé ho masakre ne’e mak bele muda Timor-Leste (TL) nia istória funu.

“Ita hotu hatene manifestasaun Masakre Santa Cruz la to’o oras 24, no ho akontesimentu 12 novembru la’ós Timor-Leste hetan kedas nia direitu liberdade maibé habadak ita-nia luta atu hotu lalais. Ita tenke realistiku katak luta la to’o oras 24 nia laran maibé muda istória, ida-ne’e valór boot liu. Ha’u la gava maibé ida-ne’e konkretamente ita tenke realistiku katak servisu uitoan maibé impkatu boot,” Grigorio Saldanha hateten.

Nian dehan, hafoin akontesementu 12 novembru 1991 ne’e mak mundu rekoñese Timor-Leste nia funu, tanba ne’e labele halo komparasaun entre funu luta tinan barak ho luta (manifestasaun 12 novembru) la to’o oras 24 nia laran ne’e.

“Ida-ne’e la’ós ha’u mak ko’alia maibé ita-nia diplomata sira mak ko’alia. Tanba hafoin akontese 12 novembru 1991, mundu rekoñese ita-nia funu,” nia hateten.

Komité 12 Novembru fasilita sobrevivente ho rekomendasaun

Aleinde ne’e, Gorigorio Saldanha informa daudaun ne’e Komité 12 Novembru halo esforsu hodi emprega sobrevivente 12 novembru sira ba iha institusaun Estadu mak liuhosi fasilita rekomendasaun ruma ba sira hodi buka servisu.

Juventude Lorico Asswa’in ne’ebé sai vítima, Amali no Levi, iha Masakre Santa Cruz 12 Novembru 1991. Imajen/Espesiál.

“Sira presiza ami halo deklarasaun ruma tanba ida-ne’e hanesan obrigasaun ami-nian. Ami halo ba maluk sira-ne’ebé presiza servisu, balun presiza oan sira eskola, tratamentu saúde no balun presiza negósiu presiza apoiu deklarasaun ruma, ami apoiu nafatin. Maibé, buat sira-ne’ebé ami halo ne’e la’ós hotu-hotu aprova tanba iha Timor-Leste aleinde iha sobrevivente 12 novembru, iha mós sobrevivente seluk ne’ebé hotu-hotu terus ba TL nia independénsia,” nia dehan.

Tanba ne’e, nia dehan, iha TL sei presiza nafatin kampu traballu atu nune’e ema sira-ne’ebé presiza servisu bele hetan oportunidade.

Komité 12 Novembru fasilita sobrevivente sira hodi buka servisu maibé iha belun hetan servisu no balun la hetan servisu tanba razaun katak tenke hatene uza komputadór, hatene mós lingua, entaun buat sira-ne’e sai difukuldade boot ba sira atu hetan servisu.

“Maibé ita komprende tanba agora tempu modernu ona presiza ema ne’ebé kualifikasaun di’ak. Maibé ha’u hanoin servisu balun ne’ebé bele absolve involve sira bele servisu,” nia dehan.

Ba sobrevivente sira-ne’ebé daudaun la hetan servisu, Prezidente Komité 12 Novembru ne’e haktuir, fízikamente no piskolojikamente sira-nia kondisaun barak ladi’ak tanba envolvimentu iha funu, entaun uluk enerjia sei forte ladun sente maibé agora idade avansadu ona mak foin sente nia konsikuénsia.

“Maibé asuntu ida-ne’e la’ós Komité 12 Novembru de’it mak sente maibé maioria povu enfrenta hotu situasaun ida-ne’e, liu-liu sira-ne’ebé partisipa iha luta ida-ne’e. Tanba, momentu ne’ebá ema baku no kastigu, no izola ita entaun piskolojikamnte implika. Entaun ohin loron ita sente buat sira-ne’e todan ba ita no balun labele salva to’o mate,” nia hateten.

Tanba ne’e buat ne’ebé Governu tenke rezolve lalais mak sobrevivente 12 novembru no rezisténsia sira seluk sira-nia problema no direitu ne’ebé seidauk hetan, tanba iha lei hateten atu hetan osan no rekoñesimentu maibé barak mak seidauk hetan.

“Sira ne’e vulnerável hanesan moras no mate beibeik, entaun Governu tenke foka ho seriedade. Nune’e, antes sira mate ne’e sira sente ona buat ruma. Labele, sira mate mak fó kondekorasaun ba sira,” Gregorio Saldanha hateten.

Notísia Relevante: Bapa: “Haruka Imi-Nia Xanana Ajuda To’ok Imi!”

Jornalista : Arminda Fonseca

Editór      : Cancio Ximenes

iklan
iklan

Leave a Reply

iklan
error: Content is protected !!