DILI, 09 agostu 2021 (TATOLI)—Ministériu Justisa (MJ), hein notifikasaun hosi Tribunál Distritál Dili (TDD), kona-bá desizaun ba providénsia kautelár ba rai konstrusaun edifísiu foun kuartél Polísia Nasionál Timor-Leste (PNTL), iha Caicoli, Dili.
“Ministériu seidauk simu notifikasaun ruma hosi Tribunál hodi pronunsia no ida ne’e providénsia kautelár de’it, maibé parte rekerente tenke hatama fila-fali petisaun inisiál, nune’e rekeridu hetan notifikasaun. Tanba ne’e, prontu atu responde ho evidénsia sira ne’ebé iha,” Ministru Justisa, Manuel Cárceres da Costa, hateten ba jornalista Agência Tatoli iha kna’ar fatin, Caicoli, segunda ne’e.
Notísia relevante:TDD restitui rai konstrusaun edifísiu PNTL ba rekerente
Despezu administrativu ne’ebé la’o, ministru mak asina, tanba ne’e sei responde evidénsia normalmente ba iha Ministériu Públiku (MP) mak sei reprezenta Estadu, hodi defende iha Tribunál no providénsia kautelár normál, la prezudika konstrusaun edifísiu PNTL kontinua la’o nafatin.
Iha 05 agostu TDD, hala’o julgamentu ba prosesu providénsia kautelár ba restituisaun pose ne’ebé reklama hosi parte rekerente Sebastião da Silva, hasoru rekeridu (Estadu) relasiona despezu administrativu ba konstrusaun edifísiu foun kuartél PNTL, iha Caicoli.
Rekerimentu ba prosesu ne’e sivíl, halo hosi parte rekerente (vítima) liuhosi nia advogadu privadu hanesan Júlio da Silva, Olívio Barros no Titio Maria dos Reis, hodi kontra desizaun rekeridu (Estadu) Ministériu Justisa (MJ) hosi Diresaun Nasionál Terras no Propriedade (DNTP) no Polísia Nasionál Timor-Leste (PNTL).
Iha 25 juñu tinan ne’e, halo despezu administrativu ho forsa hodi suru uluk parsela rai ho medida luan metru ualu no naruk metru 45, ne’ebé pertense ba Sebastião da Silva, lokaliza iha aldeia 01 suku Caicoli, munisípiu Dili, ne’ebé tuir planu área refere tama mós iha konstrusaun ba alargamentu edifísiu foun PNTL.
Rai ne’ebé hetan suru, antes ne’e iha moru, uma, ai-horis no dadaun ne’e hetan ona lutu ho kalén hale’u.
Iha rekerementu, parte rekerente mós aprezenta prova ba Tribunál rai ne’ebé utiliza hanesan eransa okupa desde iha tinan 1922 to’o agora hetan ona sertifikadu rejistu.
Iha providénsia kautelár ne’e sei haree uluk ba aktu DNTP ho PNTL iha violasaun ka la’e ne’ebé halo despezu no iha asaun prinsipál mak parte advogadu sira mós sei hatama petisaun inisiál ho naran komunidade uma ka’in-11 nia rai ne’ebé kona iha fatin konstrusaun projetu.
Julgamentu providénsia kautelár ba restituisaun pose provizóriu parte rekerente rejista prosesu iha Tribunál iha 23/07/21 no iha 05/08/21 ne’e halo audénsia hakarak husu ba Tribunál hodi hetan justisa ne’ebé loos, tanba terras propriedade atu hadau ona pose ne’ebé rekerente iha, nune’e husu Tribunál atu entrega fila-fali.
Liu hosi prosesu julgamentu ne’e, laiha prezensa hosi parte rekeridu tanba Tribunál konvense katak, prova sufisiente hodi dekreta, nune’e rona de’it sasin sira ne’ebé arroladu hosi parte rekerente.
Iha 06 agostu, TDD liuhosi desizaun ba prosesu providénsia kautelár restitui fila-fali pose rai provizóriu ba rekerente, Sebastião da Silva, ne’ebé antes ne’e hetan despezu ba konstrusaun edifísiu foun kuartél PNTL.
Advogadu Privadu, Olivio Barros, hateten razaun fundamentu desizaun Tribunál nian tanba asaun ba kritéria provénsia kautelár prienxe duni elementu tolu hanesan, primeiru rekerente iha pose uza hela rai ne’ebé ho dokumentu komprovativu.
Segundu, asaun ne’ebé Estadu atu foti obriga ho forsa la’ós ho konsientimentu hosi rekerente no eziste hanesan ho violentu ruma ba halo despezu laiha informasaun antes ho derrepente.
Testemuña sira ne’ebé rekerente aprezenta, Tribunál haree informasaun hatudu kritéria tolu prienxe duni, tanba rekerente hela kleur durante utiliza rai hodi halo uma no kuda ai-horis.
Tribunál sei notifika fila-fali desizaun ba Estadu liuhosi Ministériu Justisa, hosi Diresaun Nasionál Terras (DNTP) no PNTL.
Tribunál sei termina loron iha tempu badak atu akompaña rekerente hodi sobu sai fila-fali lutu ne’ebé antes hetan despezu.
Kona-bá prejuizu ne’ebé rekerente hetan hanesan ai-moris, uma, moru ne’ebé suru parte defeza sei hatama fali asaun prinsipál iha julgamentu tuir-mai.
Tanba ne’e, hosi advogadu rekerente sei hatama asaun prinsipál tuir prazu ne’ebé iha, hodi halo fila-fali julgamentu normál tuir-mai atu deside loloos rai ne’e na’in komunidade ka Estadu.
Notísia relevante:TDD julga providénsia kautelár ba rai konstrusaun edifísiu PNTL
Jornalista: Nelson de Sousa
Editór: Cipriano Colo