DILI, 29 maiu 2020 (TATOLI) – Ezekutivu sira liuhosi reuniaun Konsellu Ministru (KM) aprova Projetu Dekretu Governu ne’ebé aprezenta husi Primeiru-Ministru, Taur Matan Ruak, kona-ba medida ezekusaun atu renova deklarasaun Estadu Emerjénsia (EE) ne’ebé efetua hosi Dekretu Prezidente Repúblika nian númeru 35/2020 loron 27 maiu nian, hodi hatán ba pandemia COVID-19.
Implementasaun EE abranje ba territóriu nasionál tomak no vigora entre oras 00:00 iha loron 28 maiu no sei ramata iha oras 23:59 iha loron 26 juñu 2020.
Prosesu aprendizajen ne’ebé antes ne’e Governu deside estudante sira estuda iha uma durante implementasaun períodu EE fulan-rua, iha períodu daudaun ne’e sei re-ativa hikas prosesu aprendizajen.
“Estabelesimentu ensinu pré-eskolár, ensinu báziku, ensinu sekundáriu, ensinu superiór no formasaun profisionál ka tékniku vokasionál bele realiza filafali ona atividade letiva sira liuhosi rejime prezensiál, naran katak kumpre norma téknika ne’ebé sei aprova hosi Ministériu Saúde, Ministériu Edukasaun, Juventude no Desportu no Ministériu Ensinu, Superiór, Siénsia no Kultura”, afirma Ministru Prezidénsia Konsellu Ministru, Fidelis Manuel Leite Magalhães liuhosi komferensia imprensa hafoin reuniaun ezekutivu iha Palásiu Governu, sesta ne’e.
Governante ne’e adianta, relata konjuntu medida ne’ebé Governu adopta ne’e ho objetivu halo prevensaun no kontrolu ba surtu COVID-19, ne’ebé bele mosu karik iha Timor-Leste no medida hirak ne’e bele kontribui atu labele eziste tan infetadu ho virus SARS-Cov-2 iha teritóriu nasionál.
“Maski nune’e, importante tebes atubele kuidadu didi’ak hodi la hamosu risku no hatama fali Coronavírus”, nia akresenta.
Tanba ne’e, kona-ba Dekretu Governu númeru 8/2020 loron 30 abríl nian, sei mantein medida hirak kona-ba sirkulasaun internasionál no Xefe Governu mós bele fó autorizasaun esesionál atu ema estranjeiru bele tama mai territóriu nasionál, ba kazu ruma ne’ebé tenke fundamenta duni, kona-ba laborasaun ba empreza sira.
Nia subliña, kona-ba ba medida ba administrasaun públika, iha Dekretu Governu hateten katak servisu públiku tenke funsiona normál no atu halo ida-ne’e tenke asegura katak halo distánsia mínimu metru ida ho balun entre indivídu no tenke uza máskra protesaun no fase liman molok tama aba espasu públiku sira.
Dektretu-Lei ne’e sei mantein regra hotu atu halo asesu no permanénsia iha resintu merkadu nian no sei hasai limitasaun hirak ne’ebé relasiona ho atividade ekonómiku privada.
Govenu sei la limita tán ona atividade relijoza, desportivu no dereitu atu halo greve ka manifestasaun, enkuantu antes ne’e iha EE iha limitasaun ba atividade hirak ne’e.
Durante EE vigora sei matein válidu lisensa, autorizasaun sira no aktu administrativu no dokumentu seluk tan no la haree ba prazu validade ne’ebé iha.
Durante períodu ne’e mós sei mantein medida hotu ne’ebé uluk ba hatuur ona, liuliu kona-ba oinsá halo kontrolu sanitáriu ba ema sira ne’ebé tama no sai iha territóriu nasionál no sirkulasaun iha teritóriu nasionál no fiksasaun rezidénsia.
Nune’e, liuhosi despasu, Ministru Interiór bele determina atu temporariamente taka lai postu fronteira sira.
Antes ne’e, Prezidente Repúblika dekreta EE faze dahuluk, ne’ebé hahú entra ein vigór iha loron 28 marsu hahú oras 00:00 to’o 26 abríl 2020 oras 23:59, atu fó dalan ba Governu implementa médida espesífiku sira hodi prevene propagasaun COVID-19.
Haree ba nesesidade atu estende, Xefe Estadu promulga estensaun EE faze daruak ho durasaun loron-30 tuir pedidu Govenu.
Nune’e, iha loron 27 abríl, Prezidente Repúblika liuhosi Dekretu Prezidensiál númeru 32/2020 promulga estensaun EE faze daruak ho durasaun loron-30, hahú husi oras 00.00 loron 28 abríl to’o oras 23:59 27 maiu 2020.
Entretantu, hafoin Timor-Leste rejista kazu pozitivu COVID-19 dahuluk iha 21 marsu 2020, kazu ikus liu rejista iha 24 abríl ho totál konfirmadu na’in-24 no provável na’in-haat.
Enkuantu, iha loron 15 maiu, liuhosi Sala Situasaun, Sentru Integradu Jestaun Krize (CIGC, sigla portugés) deklara pasiente konfirmadu no provável rekuperadu hotu ona.
Kazu konfirmadu ne’ebé rejistadu iha Timor-Leste hanesan kazu importadu husi sidadaun ne’ebé halo viajen husi nasaun afetadu COVID-19 no Tama mai Timor-Leste liuhosi dalan fronteira terrestre no aeroportu.
Hahú loron 15 maiu, sistema alerta no resposta COVID-19 iha Timor-Leste ne’ebé antes ne’e iha alerta 3 ‘Mitigasaun’, fila ba faze alerta 1 ‘Kontensaun’, nune’e komunidade sira bele kontinua halo prevensaun ba an rasik.
Coronavírus deteta ba dahuluk iha dezembru 2019 iha sidade xineza, Wuhan, no ema hamutuk millaun 5,4 ona maka infetadu moras ne’e iha mundu tomak no husi númeru ne’e ema na’in-300.000 maka lakon ona vida tanba vírus ne’e.
Jornalista: Antónia Gusmão
Editora: Julia Chatarina
🙏
Obriagada barak tamba reativa hikas ona aprendisagem eskola nian.