DILI, 3 fevereiru 2020 (TATOLI)–Nonook. Hori ohin kedas, ha’u tuur iha kadeira ai ida be naruk ne’e nia leten, kadeira ne’e mós nonook be nonook. Didin-lolon hamriik maten. Odamatan no janela sira nakloke luan. Monok be monok. Nonook. Sira ne’e hotu mesak lian laek.
Durante minutu 30 nia laran, ha’u tuur iha kadeira-naruk be kuda-harii iha Klinika Bairru-Pite nia varanda ne’e, ha’u nunka haree-hetan osan-mean musan ida husi nonook lubuk ida ne’ebé ohin hamaluk ha’u. Ha’u tuur hateke maran no hateke mamuk de’it. Dala wa’in, ema dehan nonook ne’e hanesan osan-mean ida, kala ne’e hanesan dere gon de’it.
Karik, sedu liu ha’u mai iha fatin ida ne’e? Lahatene! Ha’u haree iha Hand Phone (HP) nia ekran, eh, foin mak tuku 08.00 loloos. Kanasta, pah! Ha’u kala mai sedu duni. Ohin, mai ora-oras tan karik di’ak.
Só, ha’u foti matan hateke ba oin. Husik dook ne’eba, ha’u haree, ema lubun ida la’o nadodon no la’o tutuir malu. Sira hotu, hakat ho rítmu ida, hakat tama iha odamatan-boot Klinika Bairru-Pite nian.
Ema balun la’o ain de’it. Balun sa’e motor. Inan-feton balun, dada labarik husi liman sorin-sorin. Balun kous kosok-oan, liman sorin dada hela labarik ida iha liman sorin. Kous ida, dada ida. Dada ida, kous ida. Eh, ema sira ne’e, mai, mai, mai nafatin…
Kleur ba kleur. Kadeira-naruk be ha’u tuur ba ne’e, ema hahú tuur nakonu. Ha’u tuur iha sira-nia leet, tan tuur sena malu, halo ha’u dada-iis mós la hetan. Ha’u foin kompernede. Katak, ema hirak ne’e mak sai Doutor Daniel Murphy nia pasiente ne’ebé atu mai konsulta iha Klinika Bairru-Pite ne’e.
Ha’u hamriik fó fatin ba pasiente katuas ida atu tuur. Matan ne’e, hateke ba fatin rejistu (Loket), pasiente sira ne’e hadau malu fatin forma iha Loket nia oin. Maske moras maibé sira forma tutuir malu hanesan nehek-mean lubun ida be orma tutir malu atu hadau netik masin-midar musan ida.
Maske doutor seidauk mai maibé pasiente sira ne’e forma ona iha rejistu fatin. Sira dudu malu hodi tau sira ida-idak nia billete iha meza rejistu nia leten. Iha biban ne’e, matan ne’e kaptura netik, kada pasiente ida-idak kontribui duni osan $1 molok atu ba konsulta. Iha pasiente balun, kontribui de’it sentavus 50.
Balun laiha kbiit atu kontribui doit-metan ida. Sira balun mai ho liman tanan. Osan laek maibé moras obriga sira tenke mai iha klinika ida ne’e. Sira ko’alia onestu ba mediku sira. Ho esperansa, mediku sira bele fasilita hakerek sira-nia naran atu nunue’e sir abele hetan biban hasoru Doutor Daniel Murphy atu halo diagnostika ba sira (konsulta). Sira be naran hakerek ona, hotu-hotu ba forma iha fatin konsulta nian hodi hein Doutor Daniel Murphy.
Hein be hein. Tekir-tekir, Doutor Daniel tama mai ho karreta mutin ida. Haree ida ne’e, sira-nia oin naklekar buras hodi hatudu hamnasa-midar. Sira forma, hamriik ho oin-midar, hein bolu sira-nia naran ida-idak atu hetan biban hodi hato’o sira ida-idak nia moras ba doutor.
Tanba kolen, ha’u tuur hikas iha kadeira ida-nia leten. Ha’u haree, ema mai nafatin. Sira mesak katuas eh ferik, joven no labarik. Sira mai forma ida-idak kaer nia billete. Ha’u hateke hikas ba Doutor Daniel nia odamatan, ha’u haree katuas ida sai mai ho mear be mear. Nia la’o ho hakat ida be neik tebes. Nia la’o ho oin triste. Tanba kolen, nia tuur mesak dook husi fatin konsluta ne’e.
Ha’u hakat hakbesik ba nia. “Bondia tiu”.
“Bondida, oan,” tiu ne’e hatán ha’u lian neineik.
“Tiu, moras oinsá mak tuur mesak de’it ne’e.”
“Ha’u moras. Mear hela de’it. Ha’u moras TBC,” nia hatán ho onestu no ho lian be maran no neineik loos.
“Tiu, konsulta ona ka?”
“Loos! Ha’u konsulta ona. Ohin doutor fó ona aimoruk mai ha’u,” dehan tiu ne’e hodi hasai fali aimoruk sira iha nia bolus laran hodi hatudu ba ha’u. “Ha’u simu ona ona aimoruk. Aomoruk mak ne’e, oan,” nia dehan hodi hatudu ninia billete oan ne’e ba ha’u.
Ha’u simu tiu ne’e billete hodi haree. Tiu ne’e naran sá? Iha billete ne’e nia lolon, ha’u haree no lee neineik tiu ne’e nia naran “Afonso Pereira. Hela iha Audian. Idade 51”.
“Tiu, klinika ne’e fó sai kriteira katak banhira atu konsulta kontribui $1 ne’e loos ka?”
“Loos, ne’e loos duni. Ohin ne’e, sira husu ha’u atu kontribui $1 maibé ha’u hatán katak ha’u osan laiha.”
“Depois, sira dehan saida ba tiu?”
“Sira la dehan buat ida. Sira haruka ha’u ba konsulta de’it, Sira dehan mai ha’u katak aban bain rua mai fali mak kontribui mós di’ak. Ohin sira fó aimoruk mai ha’u atu hemu. Se la pasa mak ha’u mai fali hodi sira lori ha’u ba Tibar hodi konsulta iha ne’ebá ho aimoruk tradisionál nian.”
“Tanba saida mak tiu hakarak mai konsulta iha Klinika Bairru-Pite ne’e?”
“Klinika sira seluk, ha’u ba hotu ona. Ha’u ba konsulta iha Hospitál Nasionál Guido Valadares (HNGV) maibé fó aimoruk la pasa nafatin. Tanba ne’e mak ha’u hakarak mai iha Klinika Bairru-Pite ida ne’e,” nia dehan ba ha’u hodi simu fali nia billete no haloot hamutuk ho aimoruk sira ne’e iha nia bolus laran.
Jornalista : Felicidade Ximenes
Editór : Rafy Belo
