DILI, 07 janeiru 2020 (TATOLI)—Diretór Sesante Eskola Sekundária Privada São Pedro Comoro, Adérito Manuel Euclides Victor da Costa, hateten arte ne’e importante liu tanba iha ita ema-nia kakutak ne’e fahe ba rua ne’ebé kakutak-karuk ne’e domina liu ho siénsia no kakutak-kuana ne’e nakonu ho kreatividade.
“Kakutak hanesan ema matenek na’in sira estuda dehan ida ba siénsia no ida ba arte. Rua ne’e tenke kria balansu ida ne’e ba ser umanu individu ida,” dehan Diretór Sesante Eskola Sekundáriu Privada São Pedro Comoro, Adérito Manuel Euclides Victor da Costa, ba Ajénsia TATOLI liuhusi entrevista iha nia kna’ar fatin, Comoro, Dili, ohin.
Nia hatutan, atu alunu sira iha klase laran labele baruk atu tuur hakerek ka rona no rona de’it, manorin na’in sira tenke halo estratéjia ne’ebé lori alunu sira ne’e la’o tuir matéria ida ne’ebé ita bele fó extra. Tanba, nia dehan, alunu sira tenke esplora matéria hotu-hotu kona-ba arte mak múzika, dansa, dezeñu no pintura.
“Ida ne’e hanesan hatudu sira-nia pesoa. Tanba ne’e, paete eskola iha tinan hirak liu ba ne’e, Maria Vitória iha talentu eskola la subar nia, atu bele lori nia ba oin. Alda Almeida mós liu husi eskola ida ne’e no eskola fó biban para ba oin iha área oin-oin. Ita la taka dalan ba labarik sira hakarak espresa sira-nia an,” nia dehan.
Tuir nia, iha alunus balun ne’ebé matenek iha siénsia, eskola identifika ona bele kaer iha laboratóriu Kímika ninian no hirak ne’ebé gosta farmasia no sai médiku ne’e tama iha grupu siénsia ninian.
“Ne’e hatudu katak ita treinu labarik sira husi sala de aula lori mai prátika, husi prátika lori fali ba sala de aula. Iha ne’e maneira ida ne’ebé di’ak liu. Maneira ne’e efektivu liu atu siénsia ne’e la mate. Ida seluk ho múzika, ne’e mós kapaas tanba ema hatudu ninia identidade artistiku ne’ebé nia iha,” nia hateten.
Tanba ne’e, nia husu Ministériu Edukasaun tenke haree ona ba asuntu hirak ne’e. Labele, nia dehan, haree liu ba estuda de’it maibé tenke tau iha eskola sira hotu fatin ba espresaun artistika ne’e tenke iha. Hanesan, nia husu, rau fatin ba espresaun kona-ba múzika, desportu, kona-ba arte pinturas, buat sira ne’e hotu tenke tau iha eskola para alunus sira hatudu sira-nia identidade ne’e ho loloos.
Iha parte seluk, Pe. Aderito esplika, estudante sira atu iha balansu psiko, pedagojika iha sira-nia aprendizajen, eskola tenke prepara atividade ekstrakurikular ba alunus sira.
“Iha ekstra kurikular ne’e ita bele nota katak, alunus sira espresa sira-nia an, tuir sira-nia modu de ser ema ida-idak ninia ser, ema idaidak nia aan. Ema dehan, nia hatudu ninia an ba públiku. Ita tau sira servisu hamutuk iha grupu extra kurikular, alunu sira sirkula halo sinerjia de siénsia ho matenek ne’ebé sira iha, sira bele fahe ba malu,” nia esplika.
Atu kompleta buat hirak ne’e, nia hatutan, presiza ema ne’ebé iha arte atu espresa liuhusi ko’alia no hahalok reál. Tanba ne’e, nia haktuir, kona-ba múzika husi parte eskola iha ona grupu drum band ne’ebé hanesan maneira ida oinsá estudante espresa sira-nia arte. Parte eskola, tuir nia, sei hadi’a instrumentu múzika sira ne’ebé at hodi reforsa estudante sira-nia talenta.
“Eskola produs ona estudante lubuk ida ne’ebé iha kualidade ba toka violiñu iha eskola ida ne’e no balun ba universidade Indonézia sira mós tama iha orkestra iha sira-nia Universidade ninian. Ne’e katak iha Timor-Leste iha buat ruma ne’ebé di’ak ba labarik sira. Entaun, eskola prepara ida ne’e,” Pe. Aderito haklaken.
Ba loron aban nian, Pe. Aderito esplika, iha arte múzika nian parte eskola prepara ona antigu alunus ida ba eskola kona-ba drama ninian, atu mai fila fali bele hanorin darama ba labarik sira. Tanba, tuir nia, ida ne’e meus ida oinsá atu halo drama no múzika entaun eskola prepara rekursu ruma para ajuda fortifika iha área artistiku atu bele nafatin produz artista sira.
“Timor presiza artista hanesan kanta de’it iha palku, presiza artista sira atu halo drama hanesan filme sira ne’ebé haktuir istória Timor nian hodi bele rai hela ba jerasaun foun sira,” nia dehan.
Nia haktuir, atu prepara rekursu umanu ba área hirak ne’e, parte eskola iha obrigasaun haruka ona estudante balun ba estuda iha rai liur no iha tinan tinan oin ne’e termina ona ninia estudu no bele mai halo kompleta ba eskola nia andamentu liuliu ba arte.
“Husi estudante antigus alunos ba eskola kona-ba múzika ni’an iha rai liur ne’e, eskola mak selu. Eskola haruka nia ba eskola iha Jogjakarta iha Institut Seni Indonesia (ISI) ba hasai teatru no haruka mós ba múzika nian maibé la konsege tanba iha problema ruma. Iha momentu ne’e, ema na’in rua eskola mak selu nia propinas, ida fila ona. Agora hela ida mak iha ne’eba. Nia agora eskola iha ne’eba tinan tolu ona,” Pe. Aderito esplika.
Jornalista : Nelia Fernandes
Editór : Rafy Belo
