LIQUIÇÁ, 5 jullu 2019 (TATOLI)—Sekretáriu Estadu ba Asuntu Kombatente Libertasaun Nasionál, Gil da Costa Monteiro ‘Oan Soru’, la haree saudozu Jaime Ribeiro alias Samba-Sembilan tiru ema na’in-sia.
“Lae! Ne’e sala. Istória lahanesan ne’e ida. Tiru ema iha ne’ebé mós ami hamutuk hela iha ne’ebá ne’e la akoñese to’ok hanesan ema ida-idak siik ne’e. Ema gosta siik ne’ebé konforme ema ida-idak hakarak siik, bele siik,” dehan nia iha Ulmera, Postu Bazartete, Munisípiu Liquiçá, ohin, relasiona ho interpretasaun públiku kona-ba naran saudozu Jaime Ribeiro nia kódigu ne’e Samba-Sembilan tanba dehan tiru-mate militár Indonézia na’in sia dala-ida ho bala busan ida.
Nia haktuir, bainhira nia ho saudozu hasoru malu iha tinan 1980, kódigu Samba ne’e seidauk iha, naran ema bolu mak Ribeiro de’it.
“Naran Jaime ne’e mós ami barak lahatene. Ami hatene mak naran ida Ribeiro ne’e. Ikus mai ami foin hatene naran ida ne’e. Maibé iha duni momentu ne’ebá kedas, kuandu ami mai fali Sentru-Leste, nia naran ida Sembilan ne’e komesa iha ona,” Oan Soru lembra.
Nia haktuir, nia na’in rasik mós dehan Samba ne’e ba múzika ida ema dansa samba. Ne’e katak la’o hela de’it, entaun interpreta ba ne’ebá.
“Tanba ami-nia maluk soldadu sira Makasae oan mak barak, tau tan nia naran ida ‘Anu-Siak’. Anu Siak ne’e dehan ‘ema-si’ak’. Anu ne’e lian Makasae dehan ema. Siak ne’e nafatin siak hanesan lian tétun. Ne’ebé, naran ida ne’e mós ninian hotu,” governante ne’e haktuir.
Gil subliña, atu interpreta dehan tiru ema na’in-sia ho kartus ida ne’e, ema mak interpreta. “Polítikamente iha tempu sira liu-ba kotuk iha funu, ami mós bele gosta halo interpretasaun ba ema, tanba ida ne’e tátika funu nian ba nasaun nia laran para bele dada ema hotu-hotu nia hanoin atu bele manán funu. Ne’e polítika ne’ebé implementa iha tempu ne’ebá,” Oan Soru tenik.
Iha biban ne’e, ho onestu nia haklaken, iha tinan 1975 to’o 1979, nia seidauk koñese saudozu Samba-Sembilan, maibé tinan 1980 sira hahú koñese malu ona.
“Tanba ami hasoru malu no la’o hamutuk ona, ami hatene malu. Nia hanesan ema kombatente di’ak ida, ne’ebé momentu ne’ebá hanesan soldadu iha situasaun funu ninian,” katak nia.
Iha tinan 1981, Oan Soru informa, saudozu Samba-Sembilan hanesan kombatente no iha tinan 1982 sai hanesan komandante seksaun. Nune’e, tinan 1986 sai komandante pelotaun, tinan 1990 nia sai Primeiru Komandante Kompañia.
“Uluk Forsa Brigada kompañia nian, nia iha Kinta Kompañia. Ikus mai iha tinan 1984, Kuarta Unidade ne’ebé mak tempu ne’ebá maun Lere Anan Timur hanesan Primeiru Komandante Unidade, maibé tanba unidade ida ne’e rahun tiha hotu ona, komandante sira ne’ebé lidera ida ne’e lubuk ida mate tiha, nia (Samba) sai fali Primeiru Komandante iha Kompañia B1, ninia segundu komandante mak Aquito no Segundu Komandante B2 mak Lenikai,” nia katak.
Jornalista: Evaristo Soares Martins
Editór: Xisto Freitas
