iklan

OPINIAUN

Censos Agricolas 2019: Ha’u-nia Resposta, Ha’u-nia Futuru

Censos Agricolas 2019:  Ha’u-nia Resposta, Ha’u-nia Futuru

Arj. Sec. Ezekutivu

Censos Agricolas, nu’udar Censos dahuluk depois tiha Timor-Leste hetan nia Restaurasaun iha 20 de Maio 2002 liubá.

Bazea ba Censos Agrikultura Mundiál ho siklu kada Tinan 5 dala ida hateten katak Timor-Leste nia Tempu mak Tinan 2018/2019, no karik Timor-Leste la konsege realiza, Timor Leste nunka mais atu realiza, ou bele realiza depois de tinan 10 oin mai.

Tanba nee Governu sira ne’ebé Liu ona esforsu-an hodi produz no aprova Rezolusaun Governu liuhusi Konsellu-ministru ho nú 23/2017  hodi konfirma katak realizasaun Censos Agricolas prioridade no proriodades tebes atu bele sai nu’udar fundasaun hodi sukat no hatene tuir loloos estrutura realidade atuál Agrikultura, pekuária, floresta no Peskas iha Timor-Leste.

Ho Nune’e VIII governu ne’ebé Lidera husi Sua Ex-cia Primeiru-ministru Taur Matan Ruak mós kompremitidu hodi tau mós Censos Agricolas nu’udar programa prioritáriu iha setór agrikuktura durante mandatu tinan 5 oin mai. Hodi Asegura katak planu polítika ba dezenvolvimentu setór agrikultura, pekuária, florestas no peskas tenki bazea duni dadus kredibel, nufim dadus hirak ne’e sientifikamente rekuñesidu iha mundu internasionál.

Komprimísiu VIII governu nian ne’e, hatudu liuhusi orsamentu ne’ebé alokadu iha OGE 2019, katak VIII governu hamutuk ho tékniku sira prontu atu realiza Censos Agricolas iha tinan 2019. Nune’e Timor-Leste hetan dadus ne’ebé sai provas forti no garantidu, hodi tulun polítiku, setór privadu nasionál no internasionál sira atu bele halo investimentu iha Setór Agrikultura, pekuária, florestas no peskas iha Timor-Leste.

VIII Governu Timor Leste, lakohi lakon oportunidade di’ak ida ne’e, basá dadus mak sai hanesan fontes prinsipál hodi hatene loloos katak to’o iha ne’ebé no atu ba tan iha ne’ebé. Alende ida ne’e, VIII governu hatene katak, só dadus mak bele sai provas forti hodi justifika progresu sira tantu horizontál nomos vertikalmente.

Loos duni, Timor-Leste ladauk iha esperiénsia sufisienti atu realiza Censos Agricola, maibé ho tulun mai husi Peritus Internasionál-ne’ebé FAO mak suporta, Diresaun Jerál Estátiska hamutuk ho Ministério da Agrikultura no Pescas prontu atu infrenta dezafiu sira ho konsiénsia tomak, hodi halo susesu Censos Agricola 2019.

Tanba ne’e, Diresaun Geral Estátiska ne’ebé nu’udar badaen, Ministério da Agrikultura no Pescas ne’ebé nu’udar uma na’in no FAO ne’ebé nu’udar arkitektura esforsu maka’as durante tinan rua nia laran hodi halo preparasaun sira tuir padraun no metodolojia ne’ebé internasionalmente rekuñesidu.

Nune’e komisaun téknika desidi atu realiza Pilotu Censos Agricolas antes implementasaun Censos Atuál 2019. Nufim pilotus Censos Agricolas iha Timor Leste komesa iha loron 03-no termina iha 22 de Dezembru 2018 iha Munisípiu 8, suku 30 ho nia kompozisaun 65% suku Urbana no 35 suku Rurál.

Munisípiu sira ne’e mak hanesan Aileu, Baucau, Bobonaro, Covalima, Ermera, Manufahi, Viqueque no RAEOA ho totál uma kain Agrikultár ne’ebé sei hetan enumerasaun hamutuk 4500.

Quintiliano Belo

Arj. Sec. Ezekutivu

iklan
iklan

Leave a Reply

iklan
error: Content is protected !!