iklan

JUSTISA, DILI, MUNISÍPIU

Júlio Hornay: Komandu Foti Ona Medida Forte Ba Akontesementu Kuluhun Kraik

Júlio Hornay: Komandu Foti Ona Medida Forte Ba Akontesementu Kuluhun Kraik

DILI, (TATOLI) – Komandante Jerál Polísia Nasionál Timor-Leste (PNTL), Komisáriu Júlio da Costa Hornay, hatete aktu disiplinár, komandu foti ona medida dezarmamentu, fó ona suspensaun preventiva, la envolve ona servisu hodi submete ba prosesu investigasaun.

“Ami mai iha ne’e atu hato’o sentidu kondolénsia ba família no hato’o diskulpa hosi instituisaun PNTL ba aktu ne’ebé individu halo ba nia povu”, dehan nia bainhira hakat ba uma vítima sira iha Kuluhun Kraik, ohin.

Nia afirma hanesan responsabilidade morál, komandu sei fó apoiu ba prosesu funebre matebian nain hirak ne’e, tanba atuasaun individu PNTL nian la tuir lei ho ordem.

Individu sira ne’ebé tiru joven sira ne’e hatene hela regra no kestaun hirak ne’e individuál nian, sira hetan formasaun, sira hatene katak labele uza arma ho la oras servisu, sira hatene labele see kilat ba komunidade enkunatu la iha razaun ida ne’ebé razoavél no sem ezijénsia tuir lei, katak tan.

“Sira hatene maibé sira finjidu halo entaun sira tenke simu konsekuénsia, komandu foti medida ne’ebé forte ba aktu krime ne’ebé mak envolve”, akresenta.

Rezultadu investigasaun sei la’o no tribunál mak sei deside sé mak sala no sé mak loos.

Família vítima hosi akontesimentu ne’e husu ba ministériu públiku atu kondena kastigu ne’ebé todan ba suspeitu sira, tanba konsidera aktu planeadu tanba molok akontesimentu ne’e mosu, oknum nain rua ameasa ona joven sira balun.

“Oknum polísia sira ne’e ho planeadu, tanba antes ne’e nain rua ameasa ona joven sira balun, klaru liu testamuña sira sei fó deklarasaun ba Ministériu Públiku bainhira presiza”, deklara Paula Carla Goncalves, nu’udar inan ba vítima Saldanha, bainhira halo diálogu ho Komandante Jerál PNTL ho nia ekipa tomak iha mate uma, Kuluhun Kraik, ohin.

Família vítima husu ba governu no instituisaun polisiál tanbasa arma hirak ne’e fó livre ba oknum polísia hodi la’o livre.

Tuir nia hahalok ne’e la’os foin akontese maibé bebeik ona kona família seluk maibé governu no instituisaun la tau sériu, nune’e duni povu kbiit la’ek sira kontinua sai vítima.

Família vítima husu ba governu, liliu instituisaun PNTL atu akontesementu ne’e labele akontese tan no husu atu prosesa lalais kazu ne’e.

Enkuantu, Prezidente Konsellu Nasionál Juventude Timor-Leste (CJTL-sigla portugés), Maria Dadi Magno, reafirma no kondena asaun hosi suspeitu sira.

Asaun brutál hosi oknum PNTL kontra tebes Konstituisaun Repúblika Timor-Leste iha artigu 29, alinea 1 to’o 2, katak labele viola ema nia vida, Estadu rekoñese no garante ba vida.

Iha artigu 147, iha alinea 1 to’o 2, hateten momos katak polísia sei defende legalidade demokrátika no garante sidadaun nia seguransa interna no polísia sei halo prevensaun ba krime tenke hala’o ho respeitu ba direitu umanu sira, tuir dekretu lei númeru 43/11 kona-ba rejime uza forsa.

Tanba ne’e CNJTL husu atu halo investigasaun ne’ebé mak profunda no rigorozu ba aktu refere, tanbasa mak membru PNTL lori arma nasaun nian hodi ba tiru mate nia sidadaun? ida ne’ebé mak nia tenke defende no asegura direitu sidadaun ne’e rasik?.

Nune’e, husu ba Ministériu Públiku no governu (ministru defesa no seguransa) atu halo investigasaun hodi hetan justisa ida loloos no moos ba vítima sira.

Akotensimentu ne’e bebeik ona, hanesan aktu ne’ebé mak akontese iha Delta Nova, Kovalima, Hera, Bebonuk, no Kulu-hun. husu atu aktu hirak ne’e ikus mak ida ne’e ona, labele iha tan vítima ba aktu sira hanesan ne’e, “Para Ona – Para!” Husu ba Governu no Komandu PNTL presiza halo reforma Institusionál ho komprensivu.

Atu evita asaun brutalizmu, premanizmu, asasinadu labele lori kilat ka pistola hodi hasai povu-joven nia vida, maka husu atu halo kontrola másimu iha fatin públiku hanesan iha diskoteka, festa, manu futu no husu mós ba komandu tau regra atu bandu membru sira labele hemu tua to’o lanu iha fatin públiku.

CNJTL husu ba Ministériu Seguransa atu hadi’a sistema rekolla arma membru PNTL bainhira livre husi sira nia servisu, atu labele lori arma ba uma.

Entretantu, kronolojia akontesimentu mak sábadu, 17 novembru 2018, akontesimentu mosu iha Aldeia Kuluhun Kraik, Suku Akadiruhun, Postu Administrativu Nain Feto, Munisípiu Dili.

Akontesimentu ne’e maizumenus tuku 1:45 madrugada iha diskusaun entre joven nain rua iha festa laran, Joanico Baptista Carvalho mak hakalma.

Diskusaun ne’e seidauk iha krime ruma akontese iha festa maibé derepente de’it kilat tarutu dala hira no nia (Joanico Baptista Carvalho) dudu sees tiha joven ohin halo diskusaun.

Oknum polísia Chiquito ka koñesidu pai Quito Panglima ne’e hanesan festa nain no oknum Polimísia José Mina hanesan kolega di’ak, nain rua ne’e mos partisipa festa katak sira nain rua mak responsabiliza ba seguransa maibé ikus mai sai suspeitu ba krime ne’e.

Akontese iha momentu koremetan ba matebian João (Aduan), hosi akontesimentu ne’e vítima sira ne’ebé hakotu ona iis mak Erick Joni Robertus Bria, oan hosi Cipriano Bria falesidu no Domingas Soares da Silva, vítima hakotu iis ho idade 24, husik hela fen ho oan nain ida, oan ne’e foin halo tinan ida, vítima hosi maun alin nain lima, feto ida mane haat.

Vítima Luis Kevin Saldanha Belo, oan hosi Cesaltino da Silva Saldanha falesidu nu’udar sobrevivente  12 novembru, koñesidu Atino Kuluhun ho inan Paula Carla Gonçalves, vítima husik nia iis ho idade 18, nia husi maun alin hamutuk tolu, feto rua no mane ida ka úniku vítima nia mane mesak maibé tenke akaba nia vida ho kilat musan.

Vítima Leonildo Eduardo Ximenes Sequeira oan hosi Alberto Sequeira nu’udar sobrevivente 12 novembru ho Joaquina Ximenes Viegas, vítima husik iis ho idade 18, nia husik nia fen ho oan ho idade fulan neen, nia hosi maun alin nain lima, feto tolu mane rua.

Kanek hirak ami família tolu labele ko’alia, balun grave iha Ospitál Nasionál Guidu Valadares, hakotu Carla.

Jornalista: Zezito Silva

Editora: Rita Almeida

iklan
iklan

Leave a Reply

iklan
error: Content is protected !!