Ida ne’ebé haraik an liu la’ós katak nia fraku, maibé pelo contrário nia forte liu no hakarak manan luta ho mekanizmu pasífiku no ezemplár.
Reflesaun ida ba humildade Kristu hateke ponto de vista lideransa e no prátika humildade balun husi Lideransa Maun-Boot Kay Rala Xanana Gusmão nian
Ha’u hahú ho lia fuan ida “persisténsia ba lialoos” ne’e signifika katak ita halo esforsu hotu hodi luta atu manan lialoos no la hakiduk maibé simu ho ksolok dezafiu saida deit iha prosesu luta ne’e nia laran, atu lembra mós ita hotu katak atu hetan harmónia iha ita-nia uni ka jornada ba luta atu manan lialoos ne’e nesesita tebes atu iha respeitu malu no haraik an tanba ida ne’e bele halo ita entusiazmadu no haksolok iha luta ne’e nia laran, faktus ka ilustrasaun ba lala’ok haraik ne’e bele haree deskrisaun balun iha kraik ne’e:
Haree husi perspetiva Lider no Lideransa, Kristu lider ida ne’ebé di’ak tebes no importante ba ita ne’ebé aprende lideransa atu banati tuir mós hahalok kmanek lubuk ida husi Kristu nia lideransa, tanba meiu atu sai lider ida di’ak ida mak aprende no hetan inspirasaun husi lider importante sira ne’ebé susesu iha kareira lideransa, nune’e hakerek ne’e mós hakarak explora modelu lubuk ida husi Kirstu nia lideransa liliu ligadu ba hahalok lideransa ho humildade. Hateke Kristu hanesan lider ne’ebé iha iha influensia boot liu iha Mundu, hatudu aktu haraik an no respeitu hodi fase Apostolu sira nia ain nu’udar ezemplu osan mean ba lider sira ohin loron atu reflete.
Iha parte ne’e Kristu hatudu hahalok úniku no extraordináriu tebes ne’ebé ha’u bele dehan haraik an to’o rai leten i ema seluk nunka halo maske ida ne’e simples no la todan, hodi justifika duni nia lia fuan “Ha’u mai atu servi no la’ós ema servi” “I come to serve and not to be served”, iha ita-nia matan ema ida haraik an liu ne’e katak nia fraku ka ta’uk, maibé haraik an ne’ebé mai ho domin ne’e sinál katak ita forte, vizionáriu no sabedória.
Kristu hanesan lider boot ba Apostolu sira nian iha tempu ne’ebá hatudu uluk aktu hanesan ne’e atu hamate ho efetivu tebes apostolu sira atu foti an ba malu ka ba ema seluk, tan Kristu hatudu uluk ona haraik an lo los, ida ne’e signifika Kristu ukun ho ezempu “Lead by ezample”, atu simplifika karik se ita iha Kantor ida ka Bairo ida iha foer barak, maibé ita-nia Chefe mak hamrik hamós uluk, ida ne’e impresionante no sei soke ita barak nia neon atu ita tun hodi hamós tuir, ida ne’e fasil atu akontese tan ita Timor mós iha kultura soliedariedade ne’ebé boot ba malu.
Foti mós frase badak ida husi reflesaun ne’ebé Ha’u publika ona fulan kotuk, ita hateke ba Kristu nia tátika no lideransa iha luta atu salva ema hotu iha Mundu, nia uza modelu lideransa haraik an to’o entrega an ba ema aat sira, ne’ebé fofoun inimigu (soldadu sira) no bele dehan ema barak iha tempu ne’ebá hanoin katak nia fraku, maibé loloos iha ida ne’e maka nia forte liu, tanba nia konsege manan luta ho hakmatek liu no manan inimigu dala ida sem iha konflitu boot ruma ne’ebé karik momentu ne’e akonstese bele rezulta ema mate, kanek no destruisaun ba sasan barak liu. Iha ne’e signifika katak Jesus ho haraik an uza metodu luta ida efetivu no efisiente tebes, manan asaun violentu husi nia inimigu la lori ema “masa” barak no materiál ka armas boot oioin, maibé ho deit fiar metin ba Nai Maromak, domin ba ema hotu no haraik an iha lialoos. Ha’u lembra dala ida iha ha’u-nia diskursu nu’udar reprezentante Parlamentu Foinsa’e Primeiru Périodu iha serimónia ne’ebé ami entrega mandatu ba membru foun tinan lima kotuk, iha liafuan ikus ha’u taka ho frase “ Jesus é forte por causa de amor e corajoso por causa da verdade” Jesus forte tanba domin no brani de’it tanba lialoos.
Maun-Boot Kay Rala Xanana Gusmão (MBXG), Lider Nasionál ida ita timoroan tomak nian, nia ezemplu lideransa ilustra mós ita hotu sobre humildade, nia luta la ho rekursu oioin ne’ebé modernizadu liu maibé ho nia Karizma haku’ak ema hotu ho domin no haraik an to’o dala barak nia ibun la iha kbiit atu expressa, nia matabeen mak expresa hodi tanis, maibé nia matanbeen konsege fó matak malirin no kma’an ba ema barak nia fuan hodi hametin ema nia esperansa hodi manan faze luta oioin, inklui manan inimigu nia laran.
Hateke oitoan ba kotuk, bainhira ema kaptura MBKXG, ida ne’e sai notísia triste no todan ba ema barak tempu ne’ebá, i MBKXG momentu ne’ebá bele halo reazen tanba nia Komandante FALINTIL ne’ebé iha forsa sufisiente, maibé MBKXG pelo contrário entrega an ho hakmatek no dame tebes ita bele haree iha video sira hamnasa ba malu no amigável tebes bainhira kaer Maun-Boot, i inimigu bele hanoin Maun-Boot lakon ona, maibé no fim hatudu katak ho kalma, persistente no haraik an MBKXG manan nafatin luta maske iha inimigu nia liman laran, ne’e katak nia luta ba dame no hakmatek liu duni husi dalan dame no hakmatek mezmu iha situasaun presaun no todan boot, ne’ebé la fasil atu ema barak halo, ita bele haree momós iha video ne’e to’o hotu bainhira komandante sira ho fardadu mai investiga MBKXG sira laduun hamnasa no oin kontenti, maibé bainhira sira investiga MBKXG sira bele hamnasa tanba MBKXG mós iha Karizma Humor, halo komik ema hamnasa, iha situasaun hotu to’o ohin loron, lider ne’ebé bele halo ema hamnasa mezmu iha situasaun difisil, ne’e lider di’ak tebes, tanba hamnasa ne’e instrumentu di’ak liu iha felisidade no harmónia nia laran. To’o ohin loron MBKXG nia asaun ne’e metin ho nia ona hanesan ita haree nia ba hamoos fo’er iha valeta sira, nia sai tránzitu iha dalan boot no nia halimar ho labarik sira hodi halo sira haksolok ho nia maneira rasik ne’ebé ita barak admira.
Hanoin oitoan mós Kristu nia persisténsia, bainhira diabu kaer nia hodi husu se ó adora ha’u, ha’u sei bele fó hotu sidade ho riku sira ne’e ba ó, maibé kristu ho persistente no konsistente hatan katak hakerek nanis ona ó sei adora loos deit ó-nia Maromak mesak ida de’it, Kristu iha situasaun presaun nia laran maibé nia prínsipiu fiar nunka mihis iha minutu ruma, MBKXG bainhira Komandante Militár Indonézia hatete ba nia bainhira kaer nia nune’e, di’ak liu ó para luta, se lae ó sei hetan terus barak liu, i MBKXG ho kalma tebes hatan, ha’u bele hetan xoke husi listrik ka kastigu todan saida de’it husi imi, maibé problema luta Timor ne’e problema justisa Internasionál no direitus humanos, ne’e katak MBKXG nia prinsípiu persistente no konsistente duni, iha parte ida ne’e bele dehan MBKXG banati tuir Kristu nia modelu lideransa kona-ba haraik an no persistente ba lialoos.
Foin dadaun nia hatudu nafatin nia prinsípiu luta verdadeiru ne’e hodi lidera luta hodi manan Fronteria Marítima (FM) ho dalan pasífika tebes, manan FM ho dalan amigável nafatin, to’o ho kazu ida ne’e ita Timor mak hatudu duni ezemplu primeiru ba Mundu tomak kona ba oinsa uza Konsiliasaun hodi rezolve disputa sira, ita idéntiku ho uza mekanizmu próspera hodi manan ita-nia direitu. Universidade sira ho kualidade ás lubuk ida iha Mundu fo Títulu Doutor Honorário ba MBKXG tanba nia luta ba dame ho mekanizmu dame, ida ne’e presiza sai orgullu ba ita timoroan tomak.
Atu konklui, atu afirma tan de’it katak ema ne’ebé haraik iha persisténsia ba lialoos susar tebes atu ema seluk hatun nia, tanba ema foin hanoin atu hatun nia, maibé nia haraik an nanis ona, no nia mós sei la iha egoizmu no arogánsia, i liliu nia sei haksolok iha jornada luta ba vizaun ne’ebé nia iha. Rahun di’ak ba ita hotu.
Hakerek Na’in: Lizerio Dias “LD”, Alumni Parlamentu Foinsa’e
Wow Kapas