iklan

NASIONÁL, INTERNASIONÁL, EDUKASAUN, DILI, MUNISÍPIU, SAÚDE

Ema Matenek Tau Fo’er Tuir Nia Fatin

Ema Matenek Tau Fo’er Tuir Nia Fatin

Limpeja jerál. Foto: KADALAK

DÍLI, (TATOLI)-Organizasaun KADALAK promove limpeza iha fatin públiku sira ho tema “Ema Matenek Tau Fo’er Tuir Nia Fatin” ho sub-tema “Ema Ne’ebé Soe Foer Arbiru, Uma Laran = Lixu Fatin”, iha Timor-Leste, liliu kapitál Díli.

Objetivu mak kuidadu tasi ibun no jardin públiku sai moos, konsiensializa timoroan no ema li’ur labele soe fo’er arbiru, promove tasi ibun no jardin ne’ebé moos ba timoroan no ema seluk, inklui hadi’a karakter timoroan balun ne’ebé soe fo’er la tuir nia fatin.

“Limpeza jerál realiza bainhira iha dia 17 juñu 2018, ami grupu KADALAK halo ezersísiu fíziku husi Jardin Motael to’o ba iha embaixada Malázia nia oin. Iha sorin seluk, ami haree fo’er barak loos iha Jardin Motael, la’ós ne’e de’it maibé iha parte tasi ibun Farol nian to’o iha embaixada Malázia nian. Tan ne’e ami iha hanoin ida halo limpeja jerál,” informa prezidente KADALAK, Natalino de Jesus Dias, ba Ajénsia TATOLI, iha nia kna’ar fatin ICR, Lahane-Díli, ohin.

Dosente ICR (Instituto Ciência Religiosa), São Tomas Aquino ne’e, haktuir katak antes ne’e, iha segunda, nia parte esplika situasaun fo’er ba estudante semestre III Departamentu Formasaun Profesór Morál no Relijiaun iha ICR no estudante sira konkorda, nune’e loron 19 juñu 2018 sira hala’o limpeja jerál.

“Tuir Programa atu halo limpeja jerál husi Jardin Motael to’o Emabaixada Malázia tanba ema oitoan, entaun ami halo limpeja jerál, iha de’it Jardin Motael, no parte tasi ibun Farol to’o embaixada nia oin, ami adia fali ba dia 24 (domingu),” lembra prezidente KADALAK, Natalino de Jesus Dias.

Nia esplika katak importánsia husi ambiente ne’ebé moos, ba ema nia saúde mak bainhira halo respirasaun. Bainhira ita espira fo’er liuhusi anin, sei afeta ba ita-nia saúde, nune’e labele so’e fo’er arbiru. Maibé, ambiente ne’ebé moos, sei la fó périgu ba alin sira ne’ebé mak hakarak halimar tanba dook husi baktéria, husi sasan fo’er sira.

Maske nune’e, tuir observasaun KADALAK-Sai Ida Suli Mutu katak komunidade barak seidauk kuidadu ambiente. Komunidad haree mota mak parte di’ak ida atu halo distribuisaun ba sira-nia lixu sira. Buat ki’ik no boot sira soe hotu ba mota nune’e lori tama to’o tasi depois laloran lori mai fali tasi ibun. Iha Díli laran ita bele haree husi Ponte Bidau mota klaran, SEJD (Sekretáriu Estadu Juventude no Desportu) nia sorin, Mota Maloa, Ponte Comoro.

Mota hirak ne’e kuandu udan ita hakfodak tanba lori fo’er barak tebes depois lori tama hotu tasi laran. Iha parte seluk, komunidade ka ema ne´ebé mak la’o, tuur ka halimar iha tasi ibun, han ka hemu hotu fo’er sira la tau tuir nia fatin mai keker tuir sira nia hakarak, atitude ida ne’e la’ós de’it iha tasi ibun maibé iha mós Jardin sira. Pior liu mós hakerek sira-nia naran iha jardin sira ne’e.

“Ami nia observasaun, komunidade barak seidauk konsiente ka komprende kona-ba impaktu negativu husi soe fo’er arbiru ne’e,” konsidera lider másimu organizasaun KADALAK ne’e.

Dosente husi ensinu superiór privada katólika ne’e esplika tan mós katak impaktu husi fo’er namkari ne’e sei fó ameasa ba labarik ka ema boot sira bainhira ba jardin ka vizita fatin refere. Bainhira ema halo respirasaun sei afeta ba ema nia saúde tanbá nia cheiro ka is dois huu tan ho anin bele estraga ema, baktéria bele kona ema, bele afeta ba moras.

La’ós ne’e de’it, maibé sei kria inundasaun bainhira udan, tanba fo’er sira ne’e taka valeta ku’ak halo bee la’o la tuir fatin. Impaktu seluk estraga imajem Díli, tasi ibun no jardin ba ema husi nasaun seluk.

Tanba ne’e, KADALAK liuhusi nia prezidente, Natalino de Jesus Dias, sujere ita hotu atu bele kuidadu ita-nia ambiente liuhusi sira-nia slogan katak “Tau Fo’er Tuir Nia Fatin”. Fatin ne´ebé ita tuur ka halimar ba laiha lixu fatin, fo’er atu tau iha ne´ebé? bele kaer ka tau iha bolsu eh pasta, bele mós kaer de’it lori ba buka fatin lixu nune’e bele koloka.

 “Kuidadu ambiente ne’e ema idaidak mak tenke konsiente. La’ós ne’e de’it, governu mós liuhusi prezidente munisípiu no administradór postu administrativu sira tenke Koloka fatin lixu ki’ik sira besik tuur fatin sira, tanba Timor ne’e tuur ona, atu hamrik ba buka fatin fo’er hodi kolekta fo’er sira susar uitoan. Se ema hotu, idaidak bele koloka fo’er iha uma, eskola, fatin servisu, no fatin ne´ebé horik ba ka iha ba, ita kontribui ba ambiente ne´ebé dignu ba ema hotu,” nia fó hanoin.

Iha fatin limpeja jerál ne’ebé sai alvu ba KADALAK halo limpeja ne’e, hetan mós partisipasaun husi ROTARY-Youth Leadership Award no komunidade balun.

Jornalista: Rafy Belo

Editór : Manuel Pinto

 

iklan
iklan

Leave a Reply

iklan
error: Content is protected !!