DILI, (TATOLI) – Bankada FRETILIN husu ba Parlamentu Nasionál (PN) atu ezerse kompeténsia konstitusionál no hola pozisaun polítika atu la-ratifika nomeasaun Prezidente Tribunál Rekursu (PTR) foun no husu ba Prezidente eleitu atu ignora nomeasaun PTR nomós rekondusaun Prokuradór Jerál Repúblika, nune’e Xefe Estadu eleitu bele halo rasik desizaun bainhira asume kargu.
Deklarasaun polítika Prezidente bankada, deputadu Anicete Guterres iha plenária ohin liga ba artigu 95 (kompeténsia Parlamentu Nasionál nian) parte tolu alinea a) ratifika nomeasaun Prezidente do Tribunál Supremu Justisa ninian no mós eleisaun Prezidente Tribunál Superiór Administrativu, Fiskál no Kontas nian.
Entretantu, konstituisaun artigu 86 ne’ebé ko’alia kona-ba kompeténsia Prezidente Repúblika alinea j) esplika, foti Prezidente Tribunál Supremu Justisa no fó pose ba Prezidente Tribunál Superiór Administrativu, Fiskál no Kontas nian. k) Foti Prokuradór-Jerál Repúblika nian hodi hala’o knaar iha tinan ha’at nia laran;
Deputadu bankada Partidu Demokráriku, Adriano do Nascimento hateten agora Nasaun seidauk iha Supremu Tribunál Justisa (STJ), tanba ne’e Tribunál Rekursu bele ezerse funsaun Supremu Justisa.
Nascimento dehan, se PN koloka atu halo ratifikasaun, serake ida ne’e kompeténsia PN nian, parte ida Nasaun ne’e seidauk iha STJ no iha de’it TR, ezerse hela hirarkia a’as liuhusi órgaun soberanu.
Razaun ne’ebé bankada FRETILIN levanta hodi konsidera tempu fulan ida atu remata mandatu, Prezidente Repúblika sesante halo aktu la-normál.
“Aktu ne’e interesse atu asegura funsionamentu iha instituisaun Estadu”, hatete Aniceto.
Tuir bankada ne’e, loloos Xefe Estadu halo ona nomeasaun desde eis Prezidente Tribunál Rekursu moras e halo servisu ho kadeira roda no loron ida tama oras rua de’it.
Nune’e Bankada FRETELIN konsidera aktu ne’e hatudu deskonsiderasaun ba PR eleitu no PN, tanba nomeasaun divia submete ba PN hodi bele halo klarifikasaun.
Tanba dadaun ne’e, nia informa dehan tribunál sira ho apoiu governu nian hala’o inspesaun no avaliasaun ba juiz hotu, inklui juiz TR.
Avaliasaun ne’e duni mak sei haree kualidade juiz no determina juiz sira nia klase. “Prezidente iha serteza hatene programa ida ne’e, atu halo nomeasaun ba prezidente tribunál foun, tribunál tenke iha opsaun oinsá hadi’a sistema justisa no kualidade instituisaun”, katak tan.
Hodi hatutan tan, Xefe Estadu devia hein rezultadu ne’e iha ona mak halo nomeasaun ba Prezidente Tribunál Rekursu foun no la-divia ansi atu halo nomeasaun ba kargu importante tebes ne’e.
Prezidente Repúblika, Taur Matan Ruak foin lalais ne’e nomea Prezidente Tribunál Rekursu foun, Deolindo dos Santos hodi troka Guilhermino da Silva ne’ebé rejigna-án tanba moras. Alende ne’e fó fi’ar tan José da Costa Ximenes hodi asume responsabilidade nu’udar Prokuradór Jerál Repúblika ba periodu ida tan.
Jornalista: Julia Chatarina
Editora: Rita Almeida
